18η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΛΑΪΚΩΝ ΠΝΕΥΣΤΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΝΕΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ
ΚΕΑ | 28 – 29 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2022
Μετά από είκοσι χρόνια γόνιμης δράσης και δημιουργικής παρουσίας στην ανάδειξη της μουσικής μας κληρονομιάς, η φετινή Μουσική Συνάντηση Λαϊκών Πνευστών και Παραδοσιακής Μουσικής Νέων Αιγαίου έχει πανηγυρικό χαρακτήρα, επιστρέφοντας στην Κέα, το νησί απ’ όπου ξεκίνησε, και αποτίοντας φόρο τιμής στους πολυάριθμους ζώντες και τεθνεώτες μουσικούς των Συναντήσεων.
Ο σχεδιασμός και η οργάνωση της φετινής Μουσικής Συνάντησης γίνεται από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (Διεύθυνση Πολιτισμού και Αθλητισμού Κυκλάδων), τον Δήμο Κέας και την Ομοσπονδία Συλλόγων Γυναικών «Οι Κόρες των Κυκλάδων». Επιστημονικά υποστηρίζουν τη διοργάνωση το Κέντρο Ελληνικής Μουσικής “Φοίβος Ανωγειανάκης” και ο Τομέας Εθνομουσικολογίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην υποστήριξη της διοργάνωσης συμμετέχουν το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Διεύθυνση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς) και το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (Γεν. Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής). Επίσης, αποφασιστικής σημασίας για την επιτυχία της Συνάντησης είναι η συμβολή των τοπικών και πολιτιστικών φορέων του νησιού.
Οι Μουσικές Συναντήσεις Λαϊκών Πνευστών αποτελούν μια κορυφαία υπερτοπικής σημασίας πολιτιστική δράση στον χώρο του Νοτίου Αιγαίου. Οι πρώτες συζητήσεις για τη δημιουργία αυτού του δυναμικού θεσμού ξεκίνησαν το 2000, στο κατώφλι της Παναγιάς Καστριανής στην Κέα, με άξονα την αρχέγονη εκστατική εμπειρία που εμπνέουν τα παλαιότατα λαϊκά πνευστά όργανα: η τσαμπούνα και το σουραύλι. Τα όργανα αυτά, με μακραίωνη παρουσία στο Αρχιπέλαγος, μέχρι πριν από είκοσι χρόνια απειλούνταν με εξαφάνιση, αν και θεωρούνται από μουσικολογική άποψη ότι αποτελούν τη «μήτρα» της νησιωτικής μουσικής παράδοσης.
Έτσι ξεκίνησε τότε αυτός ο θεσμός, αρχικά σε κυκλαδικό επίπεδο, με πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων με συντονιστή τον Τάσο Αναστασίου και του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη, με επικεφαλής τον καθηγητή Εθνομουσικολογίας Λάμπρο Λιάβα.
Η πρώτη Συνάντηση στην Κέα τον Μάιο του 2002 ξεκίνησε με λιγότερους από τριάντα Κυκλαδίτες μουσικούς. Στη μακρόχρονη εξελικτική πορεία των Συναντήσεων προστίθενται συνεχώς και άλλοι μουσικοί, από τα Δωδεκάνησα, το ανατολικό Αιγαίο (Σάμος, Ικαρία), την Εύβοια, την Κρήτη, τον Πόντο. Στις πολυπληθείς ομηγύρεις φιλοξενούνται και παίρνουν ενεργό μέρος και νέοι μουσικοί από την Αθήνα, από τη Βόρεια Ελλάδα (γκάιντες), καθώς και -συχνά- από το εξωτερικό.
Οι οργανοπαίκτες που συμμετέχουν στο εξής και κάθε χρόνο στις Συναντήσεις αγγίζουν τους διακόσιους, παρά το γεγονός ότι σχετικά πρόσφατα πολλοί από τους παλαιότερους έχουν φύγει από τη ζωή. Στις μέρες μας, η δράση έχει πλέον πάρει παναιγαιακό χαρακτήρα. Μετά την Κέα, Συναντήσεις έγιναν στην Κύθνο, τη Νάξο, τη Μύκονο, την Πάρο, την Αντίπαρο, την Άνδρο, τη Σύρο, τη Σαντορίνη και την Ικαρία. Ήδη στο πλαίσιο των Συναντήσεων εντοπίστηκαν και καταγράφηκαν οι λαϊκοί οργανοπαίκτες απ’ όλα τα νησιά που παίζουν τα παραδοσιακά πνευστά μουσικά όργανα.
Έτσι σήμερα, η τσαμπούνα, το τουμπάκι και το σουραύλι είναι όργανα αναγεννημένα, με νέα παιδιά να ασχολούνται, να μαθαίνουν, να παίζουν και να τραγουδούν. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια πάνω από το 1/3 των συμμετεχόντων στις Μουσικές Συναντήσεις είναι κάτω των 25 ετών, καθώς δόθηκαν κίνητρα για τη διδασκαλία και διάδοση των λαϊκών πνευστών, και γενικότερα των παραδοσιακών οργάνων, στους νέους.
Παράλληλα, το 2005 ξεκίνησε μια ανάλογη δράση παγκυκλαδικής εμβέλειας, που σήμερα καλύπτει τα νησιά σε επίπεδο Νοτίου Αιγαίου, με τους ίδιους διοργανωτές και με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Φοίνικα Σύρου. Απευθύνεται στους νεαρούς Κυκλαδίτες μουσικούς που ασχολούνται με τα κάθε είδους παραδοσιακά όργανα του τόπου τους. Οι Συναντήσεις Παραδοσιακής Μουσικής Νέων έχουν μέχρι σήμερα πραγματοποιηθεί με μεγάλη συμμετοχή στα νησιά Σύρο, Νάξο, Τήνο, Αμοργό, Σέριφο και Σίφνο.
Όσο αυτές οι Μουσικές Συναντήσεις διευρύνονταν σε έμψυχο δυναμικό και εμβέλεια, γίνονταν η αφορμή και για επιστημονική έρευνα, η οποία έχει δώσει πλούσιους καρπούς, με την εκπόνηση ειδικών επιστημονικών εργασιών (διδακτορικές διατριβές, πτυχιακές εργασίες, δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια κ.λπ.) Μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιηθεί συστηματική καταγραφή του μουσικού υλικού που προέκυψε από τα ποικίλα δρώμενα (ηχογράφηση, κινηματογράφηση, φωτογράφηση και συνεντεύξεις), σε συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικής Μουσικής “Φοίβος Ανωγειανάκης” και ομάδα νέων εθνομουσικολόγων (φοιτητές και διδάκτορες πανεπιστημιακών Τμημάτων Μουσικών Σπουδών, τους οποίους συντονίζει ο Λάμπρος Λιάβας).
Οι Μουσικές Συναντήσεις έδωσαν παράλληλα το έναυσμα για την οργάνωση από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου ειδικών εθνομουσικολογικών ερευνών με αντικείμενο τη συγκρότηση αρχείων για τις μουσικές των Κυκλάδων κατά νησί και την παραγωγή αντίστοιχων εθνογραφικών ταινιών – ντοκιμαντέρ, αρχής γενομένης από τα νησιά Άνδρο και Νάξο.
Η πλατιά ομήγυρη που δημιουργήθηκε μέσα από τις Μουσικές Συναντήσεις συνιστά πλέον για τα νησιά μας μια διαρκή και ενεργή πολιτιστική κοινότητα, που χαρακτηρίζεται από τη συνεχή και συστηματική προσπάθεια ανάδειξης του μουσικού πλούτου του αιγαιακού χώρου. Αναγνωρίζοντας το γεγονός αυτό, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Πολιτισμού και Αθλητισμού Κυκλάδων της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, έχει δρομολογήσει την ένταξη των λαϊκών πνευστών του Αιγαίου, ως δράση καλής πρακτικής, στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο.
